Σίγουρα δεν είναι εύκολο για κανέναν να διαχειριστεί ένα παιδί που κλαίει κάθε φορά που θέλει κάτι ή αρνείται να συνεργαστεί ή γίνεται συχνά επίμονο.
Ωστόσο αυτή η συμπεριφορά δεν καθιστά ένα παιδί χειριστικό, αλλά ‘’εκφραστικό’’, καθώς το παιδί εκείνη την ώρα μας επικοινωνεί μία ανάγκη του. Είναι ο τρόπος του να εκφράσει τα δύσκολα συναισθήματά του και πολλές φορές αυτό γίνεται μέσω της επιμονής, του κλάματος, της ανυπομονησίας, της ανησυχίας. Αναμφίβολα αυτή η συνθήκη δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα σε όλους και καταλήγει να γίνεται φαύλος κύκλος η καθημερινότητα.
Σε καμία περίπτωση τα παιδιά, όμως, δεν το κάνουν για να μας εκνευρίσουν, θυμώσουν, βγάλουν εκτός εαυτού. Αναλογιστείτε πως πίσω από κάθε συμπεριφορά του παιδιού υπάρχει μία αιτία που την πυροδοτεί και αυτή χρειάζεται να εντοπίσουμε.
Τα παιδιά χρειάζεται να εκπαιδευτούν στην αναγνώριση και στη λειτουργική έκφραση των συναισθημάτων τους.
Τα βασικά συναισθήματα είναι 6: αγάπη, χαρά, λύπη, φόβος, θυμός, έκπληξη και τα παιδιά θέλουν εξοικείωση από νωρίς στην αναγνώρισή τους, να είναι ελεύθερα στην έκφραση τους και στην πορεία να μάθουν να τα διαχειρίζονται.
Όλα τα συναισθήματα είναι απαραίτητα και σημαντικά, κανένα συναίσθημα δεν χρειάζεται να καταπιέζεται, τα παιδιά δεν μπορούν να είναι διαρκώς χαρούμενα, ούτε και εμείς χρειάζεται να νιώθουμε άσχημα όταν θυμώνουν, νευριάζουν ή κουράζονται.
Πρώτα εμείς δίνουμε το παράδειγμα στα παιδιά και λειτουργούμε ως ο καθρέφτης τους γι’ αυτό προσπαθούμε να εκφράζουμε τα δικά μας ‘’δύσκολα’’ συναισθήματα με τρόπο αποδεκτό.
Μερικοί τρόποι που βοηθούν στην κατανόηση των συναισθημάτων
- 1. Λεκτικοποίηση των συναισθημάτων
πχ ‘’Αγάπη μου, βλέπω ότι έχεις θυμώσει που φύγαμε από τις κούνιες.
Σε καταλαβαίνω, πάρε τον χρόνο σου’’. - 2. Αποδέχομαι τα συναισθήματα του παιδιού, δεν το κρίνω γι’ αυτό που νιώθει και ενθαρρύνω έναν λειτουργικό τρόπο έκφρασης.
- 3. Λειτουργώ ως παράδειγμα, δεν φοβάμαι να εκφράσω τα δικά μου συναισθήματα.
- 4. Αν χάσω τον έλεγχο, το αναγνωρίζω, παίρνω την ευθύνη της συμπεριφοράς μου, χωρίς να κατηγορώ το παιδί.
Τι κάνει όμως τα παιδιά να θυμώνουν;
- Ανικανοποίητες ανάγκες όπως πείνα, κούραση, ύπνος, ανάγκη τουαλέτας
- Χρήση τιμωριών, άσκοπων συγκρίσεων
- Υπερβολικές απαιτήσεις και υψηλές προσδοκίες
- Αίσθημα αδικίας και απουσία ελέγχου στη ζωή τους
- Ανταγωνιστικό περιβάλλον
- Αδερφικές/φιλικές συγκρούσεις
- Ανεκπλήρωτες επιθυμίες
- Ατυχήματα/χτυπήματα/πόνος/ασθένεια Ο θυμός είναι ένα πολύ παρεξηγημένο συναίσθημα και δεν πρέπει να καταπιέζεται, αρκεί να εκφράζεται λειτουργικά. Είναι ο τρόπος να προστατέψουμε τον εαυτό μας στα συναισθήματα που συσσωρεύονται και δεν αντιμετωπίζονται. Πώς να βοηθήσω πρακτικά το παιδί μου να διαχειριστεί τον θυμό του;
- Αποδοχή του συναισθήματος, ως κάτι φυσιολογικό
- Ενθάρρυνση λεκτικοποίησης αυτού που νιώθει: ‘’καταλαβαίνω πως θύμωσες που δεν έφαγες άλλο γλυκό’’.
- Υγιής έκφραση δικών μας συναισθημάτων
Παραδείγματα λεκτικοποίησης συναισθημάτων
1. Δεν πειράζει που θύμωσες, συμβαίνει σε όλους. Δεν μπορώ όμως να σε αφήσω να με χτυπάς.
2. έχεις θυμώσει και δεν μπορούμε να συνεργαστούμε αυτή τη στιγμή. Θα προσπαθήσουμε σε λίγο.
3. είναι εντάξει να κλαις όποτε το έχεις ανάγκη.
4. νομίζω ότι κουράστηκες και γι’ αυτό φωνάζεις, πάρε τον χρόνο σου.
5. μήπως ένιωσες αδικία και γι’ αυτό θύμωσες;
6. όλοι έχουμε δικαίωμα στον θυμό, όχι όμως στο να πονάμε τον εαυτό μας ή τους άλλους.
Η διαχείριση του θυμού είναι μία μακροχρόνια διαδικασία, καθόλου εύκολη, ειδικά για τα παιδιά που λειτουργούν παρορμητικά. Ζωτικής σημασίας είναι να καταλάβει το παιδί για ποιο λόγο θύμωσε και τι κρύβεται από πίσω. Συνήθως πίσω από τον θυμό υπάρχει ο φόβος της επίπληξης ή της κοροϊδίας, η ντροπή για κάτι που έγινε, η θλίψη για κάτι που έχασε/χάλασε, η ζήλεια, η απογοήτευση, η κούραση κ.α.
Συντάκτρια: Μακρίδου Αλεξάνδρα Ψυχολόγος Α.Π.Θ.
Ονομάζομαι Μακρίδου Αλεξάνδρα και είμαι ψυχολόγος με κλινική εμπειρία στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Είμαι απόφοιτος του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (2010) και μεταπτυχιακή φοιτήτρια Ειδικής Αγωγής και
Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας (2024 – έως σήμερα). Έχω ολοκληρώσει επιμορφωτικά προγράμματα στην Ειδική Αγωγή και Αποκατάσταση, καθώς και στη Σχολική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (2021).
Από το 2012 εργάζομαι ως ψυχολόγος σε
κέντρο ειδικών θεραπειών, όπου ασχολούμαι με τη χορήγηση και διόρθωση ψυχομετρικών και ψυχοεκπαιδευτικών τεστ, την αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών, ΔΕΠ-Υ και αναπτυξιακών διαταραχών, καθώς και τη συμβουλευτική γονέων. Παράλληλα, παρέχω εποπτεία σε ψυχολόγους. Στο πλαίσιο της εθελοντικής μου εργασίας, έχω συμμετάσχει ως ομιλήτρια σε επιστημονικές εκδηλώσεις και συνέδρια, όπως το 7ο Πανελλήνιο Ιατρικό Διεπιστημονικό Συνέδριο Νόσου Αlzheimer.
